Pristup koordinisane brige je usluga namijenjena za najosjetljivije grupe korisnika – osobe koje pate od teških mentalnih poremećaja i imaju višestruke potrebe. Pored multidisciplinarnog pristupa, za kvalitetno pružanje ove usluge neophodna je i dobra intra- i intersektorska saradnja i efektivno korištenje dostupnih resursa u lokalnoj zajednici.

Projekat mentalnog zdravlja u Bosni i Hercegovini koji podržava Vlada Švicarske a implementira Asocijacija XY u saradnji sa Ministarstvom zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske i Federalnim ministarstvom zdravstva, od 2013. godine podržava integraciju i održivost ove usluge u svakodnevnoj praksi centara za mentalno zdravlje.

Podrška se realizuje kroz niz različitih aktivnosti kao što su organizacija dodatnih obuka, praćenje primjene i podrška primjene ove intervencije na radnom mjestu. Ove aktivnosti potvrđeno doprinose kontinuiranoj motivaciji osoblja za poboljšanje kvaliteta usluge, jačanju saradnje između korisnika i pružalaca usluga u zajednici i što je najvažnije dobrom oporavku korisnika koji su uključeni u koordinisanu brigu.

Prema riječima liderice komponente 2 u Projektu mentalnog zdravlja u Bosni i Herecegovini mr sci. dr med. Biljane Lakić psihijatrice, 84,27% (N=248) korisnika uključenih u koordinisanu brigu tokom 2018. godine pokazuju visoke vrijednosti mjere oporavka, nakon 3 mjeseca uključenosti.

Tokom 2019. godine planirano je da se održi 10 dvodnevnih edukativno-supervizijskih radionica iz koordinisane brige u sklopu I ciklusa III Faze Projekta mentalnog zdravlja u BiH. Učesnici i učesnice radionica su članovi multidisciplinarnih timova iz centara za mentalno zdravlje u Bosni i Hercegovini, te dio osoblja bolnica i zavoda za zbrinjavanje osoba sa mentalnim poteškoćama, u cilju njihovog upoznavanja sa konceptom primjene koordinisane brige. U periodu od početka maja do kraja juna 2019. godine održano je ukupno 6 dvodnevnih edukativno-supervizijskih radionica, na kojim je učestvovalo 154 profesionalca iz navedenih ustanova širom BiH. Do kraja godine planirano je da se održe još 4 dvodnevne radionice.

Sadržaj edukativno-supervizijskih radionica pažljivo je kreiran, prateći potrebe i zahtjeve profesionalaca u mentalnom zdravlju. Kako se na prethodnim radionicama kroz evaluacione liste tema naslijeđa traume identifikovala kao potrebna, te tema o kojoj se nedovoljno govori u profesionalnim krugovima, u saradnji sa dugogodišnjim konsultanticama odlučeno je da se kreira program koji bi obuhvatio moderan pristup temi traume, kroz dinamičan i zanimljiv sadržaj.

U program radionice, pored standarnih predavanja, procesnih i kliničkih supervizija, uključeno je i gledanje dokumentarnog filma „Tigrovi od papira” američkog reditelja Džejmsa Redforda, koji govori o radu alternativne škole Linkoln u državi Vašington u SAD. Ovu školuu gradu Wala Wala pohađaju adolescenti izloženi, tokom odrastanja, različitim vrstama toksičnog stresa koji oštećuje mentalno zdravlje, emocionalnu kontrolu, akademsko postignuće i socijalne odnose. Sadržaj filma se nadovezuje na prethodne edukativne seminare o traumi i gubicima u razvojnom periodu i njihovim efektima na mentalno zdravlje u odraslom dobu. Diskusija koja se odvijala nakon svake filmske cjeline omogućila je učesnicima da sinetetizuju znanja o dugotrajnim efektima traume na formiranje ličnosti i ponašanje u odraslom dobu.

U cilju umanjenja stigme, u okviru radionica iz koordinisane brige uključene su osobe koje žive s mentalnim poteškoćama, a koje su prošle trening govorništva koji je organizovan također u okviru Projekta mentalnog zdravlja u Bosni i Hercegovini. Korisnici su govorili svoje lične priče o oporavku, te naišli na veliku podršku i odobravanje prisutnih učesnika radionica. Kako je okupaciona terapija jedna od važnih usluga koje se mogu pružiti u okviru koordinisane brige, na ovogodišnjim radionicama medicinski tehničar i okupacioni terapeut iz centra za mentalno zdravlje Srebrenica Predrag Petrović, je održao kratko predavanje o konceptu i procesu okupacione terapije u mentalnom zdravlju i ulozi i značaju okupacionog terapeuta u timu centara za mentalno zdravlje.

Zaključak kliničkih supervizorica, mr sci. Nadežde Savjak, kliničke psihologice i psihoterapeutkinje i prof dr sci. med. Esmine Avdibegović, psihijatrice i psihoterapeutkinje, sa do sada održanih radionica, je da su prezentacije studija slučaja ove godine bile daleko zrelije i kvalitetnije, nego što je to bio slučaj ranije. Kod većine centara bilo je evidentno napuštanje medicinskog modela u pristupu klijentu, s tim da je preuzet njegov koristan i neophodan dio u smislu dijagnoze i detaljnosti kliničke slike. Navođenje faktora i stresova koji su doveli do dekompenzacije i povezivanje crta ličnosti sa porodičnom dinamikom i socijalnim iskustvima, pokazuje da su učesnici napravili bitan pomak od medicinskog ka psihosocijalnom modelu, što je jedan od glavnih principa komunalne psihijatrije, a što potencira i predstavalja i koordinisana briga kao usluga mentalnog zdravlja u zajednici. Bolest više nije u osobi, već počinju jasnije sagledavati uticaj porodičnih i socijalnih faktora, a samim tim i efikasnije intervenisati i planirati korake koji bi mogli dovesti do minimiziranja patologije i problema sa kojima se klijenti susreću u svojim životima.

Kao tema o kojoj profesionalci žele više saznati u narednim ciklusima radionica iz koordinsane brige izdvaja se problematika suicidalnosti klijenata i osposobljavanja osoblja da vodi razgovor sa korisnicima o ovoj temi u cilju efikasnije prevencije.

Kako navode službenici na Projektu mentalnog zdravlja u Bosni i Hercegovini Mirko Zrnić i Dalibor Miholjčić, rezultati evaluacija sa do sada održanih radionica pokazuju da su učesnici veoma zadovoljni organizacijom i sadržajem radionica i da ih smatraju korisnim u svom svakodnevnom radu.